Tsunami – co to jest i jak powstaje?

Tsunami to potężna fala morska, która może powstać na skutek różnych czynników, takich jak trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów czy wybuchy metanu pod dnem oceanu. Ta niszczycielska siła natury potrafi zniszczyć wszystko, co znajduje się na jej drodze, a jej skutki mogą być tragiczne dla ludzi, zwierząt i środowiska. W artykule przyjrzymy się bliżej przyczynom powstawania tsunami, ich skutkom oraz sposobom zapobiegania i radzenia sobie z tym zjawiskiem.

Co to jest tsunami i co go wywołuje?

Tsunami to fala morska o dużej amplitudzie (wysokości) i długiej długości falowej, która rozchodzi się z prędkością od kilku do kilkuset km/h, i ma zdolność do przenoszenia dużych ilości energii. Fale te mogą powstać na skutek różnych czynników. Najczęściej tsunami powstają na skutek trzęsień ziemi, kiedy to dochodzi do przesunięcia skorupy ziemskiej pod powierzchnią morza. W takiej sytuacji powstają falowe ruchy wody, które rozchodzą się w kierunku brzegów oceanu. Innym czynnikiem powodującym powstanie tsunami jest erupcja wulkanów, kiedy to dochodzi do przesunięcia dużych ilości skał i materiału wulkanicznego do oceanu. Kolejnym czynnikiem jest wybuch metanu pod dnem oceanu, który jest podobny do erupcji wulkanów.

W momencie, gdy fala tsunami dotrze do brzegu, jej amplituda (wysokość) zwiększa się, co powoduje powstanie bardzo silnych fal przypływowych, które mogą niszczyć wszystko, co znajduje się na ich drodze. Skutki tsunami mogą być bardzo tragiczne dla ludzi, zwierząt i środowiska, powodując straty materialne, obrażenia ciała i śmierć.

Według Wikipedii:

Tsunami (jap. 津波 tsunami; pol. fala portowa (tsu – port, przystań; nami – fala)) – fala oceaniczna, wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu, osuwiskiem ziemi lub cieleniem się lodowców, rzadko w wyniku upadku meteorytu.

Rodzaje tsunami

Tsunami dzieli się na trzy rodzaje:

1. Lokalne – powstają blisko wybrzeża, a czas przybycia fali wynosi do pół godziny
2. Regionalne – zagrożają większym obszarom przybrzeżnym, czas przybycia fali do 5 godzin od wzbudzenia
3. Ponadregionalne (pacyficzne) – mogą dotyczyć wielu obszarów po obu stronach Pacyfiku, czas przybycia fali od kilku do kilkunastu godzin w zależności od odległości od miejsca wzbudzenia.

Jakie są oznaki zbliżającego się tsunami?

Istnieje kilka oznak, które mogą wskazywać na zbliżające się tsunami. Oto kilka z nich:

• Trzęsienie ziemi: jednym z głównych czynników powodujących powstanie tsunami jest trzęsienie ziemi, dlatego też jednym z pierwszych sygnałów ostrzegawczych jest silne trzęsienie ziemi.
• Szybki spadek poziomu wody w oceanie: przed nadejściem tsunami poziom wody w oceanie może szybko opaść, co jest oznaką, że fala tsunami jest już blisko.
• Nietypowe i głośne dźwięki ze strony oceanu
• Fala, znacznie wyższa niż normalnie, zbliżająca się do wybrzeża
• Dźwięk syreny: w niektórych krajach istnieją specjalne syreny, które uruchamiane są w momencie, gdy zagrożenie tsunami jest wysokie.
• Ostrzeżenie przed tsunami: w niektórych krajach, gdzie ryzyko tsunami jest wysokie, istnieją specjalne systemy ostrzegania, które informują mieszkańców o zagrożeniu.

Na jakich obszarach najczęściej występuje tsunami?

Najwięcej tsunami występuje w pobliżu płyt tektonicznych, które stykają się z innymi płytami. W rezultacie, obszary, w których często występują trzęsienia ziemi, są szczególnie narażone na tsunami.

Jednym z najbardziej narażonych na tsunami obszarów na świecie jest Pacyfik, zwłaszcza obszar zwany Pasem Wschodnio-Pacyficznym. Ten obszar charakteryzuje się dużą aktywnością tektoniczną, a także występowaniem wielu wulkanów. Inne obszary, gdzie często występują tsunami, to Morze Arabskie, Morze Śródziemne oraz wybrzeża wschodniej i południowej Azji.

W Europie, obszary narażone na tsunami to przede wszystkim wybrzeża Morza Egejskiego, Morza Adriatyckiego i Morza Tyrreńskiego, gdzie dochodzi do częstych trzęsień ziemi.

Należy pamiętać, że tsunami może wystąpić w każdym miejscu na Ziemi, gdzie występują trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów, czy inne czynniki, które mogą spowodować falowanie wody.

Co robić w trakcie tsunami? Jak się przygotować? 

W trakcie tsunami ważne jest, aby natychmiast opuścić obszary narażone na zalanie i udać się do miejsca bezpiecznego, takiego jak wzniesienie lub budynek o wysokim piętrze. Jeśli jest to możliwe, należy unikać obszarów przybrzeżnych, takich jak plaże, porty i promenady. W trakcie tsunami ważne jest, aby zachować spokój i skupić się na bezpiecznym ewakuowaniu.

Aby się przygotować na tsunami, ważne jest, aby:

• Znać swoją lokalizację względem potencjalnie narażonych obszarów.
• Znać lokalne procedury i trasy ewakuacyjne.
• Mieć przygotowanego zestaw awaryjny z żywnością, wodą, pierwszą pomocą i innymi niezbędnymi rzeczami.
• Wiedzieć, jak rozpoznać sygnały ostrzegawcze i jak reagować na nie.
• Regularnie sprawdzać prognozy pogody i ostrzeżenia przed tsunami.
• Mieć plan ewakuacji dla swojej rodziny i przyjaciół oraz wiedzieć, gdzie szukać pomocy po ewakuacji.

Ważne jest, aby być przygotowanym i mieć plan działania w przypadku wystąpienia tsunami. Dzięki temu można zwiększyć swoje szanse na przeżycie.

Lista tsunami od 1950 roku [Tabela]

Poniżej lista występujących tsunami od 1950 do 2018 roku.

Tsunami w Polsce – czy kiedyś na Bałtyku miało miejsce tsunami?

W przeszłości, fale tsunami dotarły do Polski i były one określane jako “morski niedźwiedź“. Ślady po tsunami zostały odnalezione w rejonach Darłowa i Darłówka z 1497 roku, w Mrzeżynie i Kołobrzegu z 1757 roku oraz w Łebie i Trzebiatowie z 1779 roku. Wskazówki pochodzenia tsunami to m.in. warstwy piasku, które przyniesione z głębi morza oraz relacje historyczne. Wysokość fal tsunami mogła wynosić do 3 metrów. Nazwa “morski niedźwiedź” pochodzi od odgłosu, który towarzyszył wodzie wdzierającej się na ląd.