Powodzie to jedna z najgroźniejszych katastrof naturalnych, która potrafi zniszczyć miasta, wsie, a także ludzkie życie i mienie. W Polsce, jak i na całym świecie, z roku na rok coraz częściej dochodzi do tego typu zjawisk. Czasami są one spowodowane przez nadmiar deszczu, innym razem przez powódź powodziową, a jeszcze innym przez powódź oceaniczną. Warto poznać przyczyny powodzi oraz skutki, jakie te zjawiska naturalne niosą ze sobą. W artykule przedstawimy najważniejsze przykłady powodzi w Polsce i na świecie, ich przyczyny oraz skutki. Przyjrzymy się również temu, jakie środki można podjąć, aby zminimalizować skutki powodzi.
Spis treści:
Czym jest powódź? Definicja
Powódź to nagłe i intensywne wylewanie się wody z rzek, jezior, zbiorników wodnych lub oceanów na obszary zamieszkałe przez ludzi. Może być spowodowana przez naturalne czynniki, takie jak intensywne opady deszczu, topniejący śnieg, powodzie oceaniczne, lub przez działalność człowieka, taką jak zanieczyszczanie rzek, nadmierne wykorzystanie zasobów wodnych i zmiana klimatu. Powodzie mogą mieć poważne skutki dla ludzi i ich mienia, takie jak uszkodzenia budynków, utrata dorobku, a nawet śmierć.
Definicja według Wikipedii:
Powódź – przejściowe zjawisko hydrologiczne polegające na wezbraniu wód rzecznych lub morskich w ciekach wodnych, zbiornikach lub na morzu powodujące po przekroczeniu przez wodę stanu brzegowego zatopienie znacznych obszarów lądu – dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych, doprowadzające do wymiernych strat społecznych i materialnych. Jest jedną z najbardziej groźnych i niszczycielskich w skutkach klęsk żywiołowych.
Rodzaje i klasyfikacje powodzi
Istnieje kilka sposobów klasyfikowania powodzi, ale jednym z najczęściej stosowanych jest klasyfikacja na podstawie przyczyny i źródła powodzi. Poniżej przedstawiam tabelę z kilkoma rodzajami powodzi i ich klasyfikacją:
| Rodzaj powodzi | Klasyfikacja |
| Powódź opadowa długotrwała | Powodzie, których przyczyną są długotrwałe opady deszczu |
| Powódź opadowa krótkotrwała | Powodzie, których przyczyną są krótkotrwałe, intensywne opady deszczu |
| Powódź roztopowa | Powodzie, których przyczyną jest gwałtowne topnienie śniegu |
| Powódź zimowa | Powodzie, których przyczyną jest nasilenie zjawisk lodowych, np. zator wody w rzekach |
| Powódź sztormowa | Powodzie, których przyczyną są silne wiatry i sztormy występujące na zalewach i wybrzeżach |
Skala powodzi jest klasyfikowana na 3 poziomach:
- Zwykłe powodzie, które nie stanowią dużego zagrożenia dla ludności.
- Wielkie powodzie, które mogą przynieść poważne skutki dla ludzi i infrastruktury.
- Katastrofalne powodzie, które stanowią poważne zagrożenie dla ludzi i ich dóbr.
Rozmiar powodzi również jest klasyfikowany na 3 poziomach:
- Małe powodzie, które mają wpływ tylko na lokalne obszary.
- Średnie powodzie, które mają wpływ na regionalne obszary, ale nie zakłócają normalnego funkcjonowania państwa.
- Duże powodzie, które mają wpływ na cały kraj, stanowią klęskę żywiołową i wymagają pomocy międzynarodowej.
Ponadto powodzie mogą być naturalne lub antropogeniczne, oznacza to, że mogą mieć przyczyny naturalne jak i antropogeniczne (awarie lub nieprawidłowe gospodarowanie urządzeniami hydrotechnicznymi).
Jakie są skutki powodzi?
Skutki powodzi mogą być różne w zależności od skali i natężenia zjawiska oraz od regionu, w którym wystąpiła. Oto kilka przykładów skutków powodzi:
- Straty materialne: powódź może powodować zniszczenie budynków, infrastruktury (drogi, mosty, linie energetyczne), zalewanie pól uprawnych i zniszczenie plonów, zalewanie zakładów przemysłowych i uszkodzenie maszyn oraz sprzętu.
- Straty ekologiczne: powódź może powodować erozję gleby, zniszczenie lasów, zalewanie i zanieczyszczanie rzek i jezior, zaburzenie ekosystemów.
- Straty ekonomiczne: powódź może powodować utratę miejsc pracy, zniszczenie infrastruktury i sprzętu, utratę plonów i zwiększenie kosztów produkcji, utratę dochodów z turystyki, zwiększenie kosztów ubezpieczeń.
- Straty ludzkie: powódź może powodować ofiary śmiertelne, rannych, zaginionych, bezdomnych, powodować traumę psychiczną i stres u osób, które przeżyły powódź.
Skutki powodzi mogą także prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych, takich jak choroby układu pokarmowego, choroby skóry, czy też choroby zakaźne. Mogą także prowadzić do zwiększonej liczby pożarów i wybuchów gazu.
Jak zapobiegać powodziom?
Istnieje wiele sposobów zapobiegania powodziom, a ich skuteczność zależy od indywidualnych warunków każdego regionu. Oto kilka przykładów:
- Retencja wodna: budowanie zbiorników retencyjnych (np. zbiorników wodnych, stawów, zbiorników retencyjnych) pozwala na magazynowanie wody w czasie wzmożonych opadów, a tym samym ograniczenie skutków powodzi.
- Regulacja rzek: regulacja koryta rzeki polega na korytowaniu, drenażu, budowie wałów przeciwpowodziowych, tworzeniu odpływów awaryjnych.
- Zabezpieczenia indywidualne: mieszkańcy i przedsiębiorcy mogą zabezpieczać swoje budynki i mienie przed powodzią, na przykład poprzez zabudowywanie piwnic, zabudowywanie strychów, czy też zabezpieczanie drzwi i okien.
- Edukacja: ważne jest, aby ludzie byli świadomi zagrożenia powodzią, wiedzieli, jak się przed nią chronić i jak reagować w sytuacji zagrożenia.
- Gospodarowanie przestrzenne: planowanie przestrzenne polega na dostosowaniu zabudowy do ryzyka powodziowego, ochronie terenów podmokłych, czy też zabezpieczeniu zbiorników retencyjnych.
Zapobieganie powodziom jest procesem ciągłym, który wymaga ciągłego monitorowania i adaptacji do zmieniających się warunków. Warto pamiętać, że żadne działanie nie jest w stanie całkowicie zapobiec powodziom, ale można zwiększyć odporność na zjawisko.
Co robić w sytuacji zagrożenia powodziowego?
W sytuacji zagrożenia powodziowego ważne jest, aby być świadomym zagrożenia i podjąć odpowiednie kroki w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa swojego oraz swoich bliskich. Poniżej znajduje się lista działań, które należy podjąć, aby zwiększyć bezpieczeństwo w sytuacji powodzi.
- Słuchaj komunikatów dotyczących zagrożenia i sposobów postępowania w lokalnym radiu i telewizji
- Jeśli to możliwe, zabierz dzieci i osoby starsze w bezpieczne miejsce, np. do znajomych lub rodziny
- Upewnij się, że wszyscy członkowie rodziny, zwłaszcza dzieci, znają prawidłowe postępowanie w przypadku powodzi, ustal sposoby kontaktu i trasy ewakuacji
- Naucz najbliższych członków rodziny odłączania źródeł energii, gazu i wody
- Przenieś miejsca sypialne i wartościowe przedmioty na górne piętra budynku
- Przygotuj w bezpiecznym miejscu lekarstwa, dokumenty tożsamości, cenne przedmioty, pieniądze, dokumenty dotyczące domu i nieruchomości, dokumentację działalności gospodarczej i polisy ubezpieczeniowe
- Zgromadź w domu odpowiednią ilość żywności o długiej trwałości, wodę oraz przygotuj odpowiednią odzież, latarki, koce i środki higieniczne
- Dbaj o to, aby telefony komórkowe były zawsze naładowane
- Przenieś pojazdy z terenu posesji do bezpiecznego miejsca
- Zabezpiecz budynki i przygotuj worki z piaskiem
- Rozważ ewakuację zwierząt natychmiast po ogłoszeniu alarmu powodziowego, pamiętaj, że jest ona trudniejsza i czasochłonna niż ewakuacja ludzi
- Przygotuj zwierzęta hodowlane do ewakuacji, porozmawiaj z sąsiadami o wzajemnej pomocy przy załadunku
- Przenieś paszę dla zwierząt do bezpiecznego miejsca
- Zabezpiecz niebezpieczne substancje, takie jak pestycydy, środki owadobójcze, farby, lakiery, rozpuszczalniki i inne środki chemiczne
Bardziej szczegółową listę znajdziesz na: https://www.gov.pl/web/mswia/powodz. Możesz tam znaleźć także informację o co robić w trakcie i po powodzi.
Powodzie w Polsce – Tabela od 1990
| Data | Opis |
| 2018 rok – lipiec | Południowa część Polski |
| 2013 rok – lipiec | Leśna i Miłoszów |
| 2010 rok – sierpień | Bogatynia, Leśna i Miłoszów |
| 2010 rok – maj/czerwiec | Powódź w Europie w 2010 roku wystąpiła w drugiej połowie maja 2010 (I fala powodziowa) oraz na początku czerwca (II fala) w krajach Europy Środkowej: w Czechach, na Słowacji, w Polsce, na Węgrzech oraz Ukrainie, a także w Austrii, Niemczech i Serbii. |
| 2009 rok – czerwiec | Południowe powiaty województwa podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego, opolskiego oraz dolnośląskiego |
| 2008 rok – lipiec | Południowe powiaty województwa podkarpackiego i małopolskiego |
| 2001 rok – lipiec/sierpień | Dorzecze Wisły w południowej Polsce (zobacz: Powódź w Polsce (2001)) |
| 1998 rok | Powódź na Bystrzycy Dusznickiej; która dotknęła Duszniki-Zdrój, Szczytną, Polanicę, gminę Kłodzko |
| 1997 rok | Tzw. powódź tysiąclecia |
| 1996 rok – 1 poł. września | Dorzecze Olzy |
| 1982 rok | Powódź roztopowa |
| 1980 rok | Podczas lata |
| 1979 rok – marzec/kwiecień | |
| 1977 rok – początek sierpnia | Powódź opadowa na Dolnym Śląsku głównie w zlewni Kaczawy, Kwisy i Bobru – zalane zostało centrum Legnicy, ucierpiały też liczne mniejsze miejscowości. |
| 1970 rok | Dwa wielkie wezbrania – pierwsze roztopowe na północy kraju, drugie opadowe w lipcu |
| 1962 rok – czerwiec | Wezbranie opadowe w czerwcu objęło znaczny obszar kraju – od Nysy Łużyckiej, przez Wyżynę Małopolską, dopływy środkowej i dolnej Wisły, lokalnie wystąpiło też na dopływach Narwi. |
| 1960 rok | Wylały Odra i Wisła |
| 1958 rok – czerwiec/lipiec | |
| 1947 rok | Powódź zerwała most w Tczewie, zalała Żuławy i przedmieś |
| 1934 rok | lipiec, dorzecze Wisły, woda zalała 1260 km², zginęło 55 osób, także zostało zniszczonych 22 059 budynków, 167 km dróg, zerwanych 78 mostów, zostały też przerwane wały (zobacz: powódź w Polsce (1934)) |
| 1924 rok | powódź roztopowa |
| 1903 rok | lipiec, dorzecze Odry, górna Wisła |
Największe powodzie na świecie (Tabela) lata 1900-2000
| Data | Opis |
| 1911 r. | wylała chińska rzeka Jangcy, zginęło ok. 100 tys. osób |
| 1931 r. | powódź w Chinach na Huang He spowodowała śmierć 3,7 mln ludzi |
| 1939 r. | powódź u ujścia Huang He, do 500 tysięcy ofiar śmiertelnych |
| 1942 r. | powódź w ujściowych odcinkach Gangesu i Brahmaputry, śmierć 42 tys. ludzi |
| 1948 r. | w Kolumbii Brytyjskiej (Kanada) wielka powódź roztopowa pozbawiła dachu nad głową 2000 osób |
| 1953 r. | styczniowy sztorm u wybrzeża Morza Północnego zniszczył 500 km wałów morskich, 1600 km² powierzchni Belgii i Holandii znalazło się pod wodą, zginęło 1800 osób, zostało zniszczonych 43 tys. domów, zasolenie gleby uniemożliwiło uprawę zalanych gruntów rolnych przez kilka kolejnych lat |
| 1953 r. | spiętrzenie poziomu morza i wywołane nim cofki we Wschodniej Anglii spowodowały śmierć 300 osób |
| 1953 r. | jedna z najrozleglejszych współczesnych powodzi – w Amazonii zalane 4640 tys. km², brak większych strat ze względu na minimalną gęstość zaludnienia obszaru objętego powodzią |
| 1966 r. | obfite opady w północnej części Włoch (w 40 godzin 1/3 rocznej sumy opadowej) spowodowały nagłe wezbranie rzek. Oprócz wielkich strat materialnych życie straciły 144 osoby. Ucierpiały zabytki Florencji (zniszczone 1400 dzieł sztuki, utopiony zbiór 1 mln książek Biblioteki Narodowej), 33 zabitych floreńczyków. Powódź tę ocenia się jako koronny przykład następstw deforestacji stoków |
| 1970 r. | majowa powódź w Transylwanii i Karpatach rumuńskich wsk |
| 1974 r. | wielka powódź w Australii – w ciągu 17 godzin zanotowano 480 mm opadu, w miejscowościach Darwin i Broome (Australia Zachodnia i Północna) poziom wody sięgnął wysokości słupów telegraficznych. Zginęło 200 osób, a ponad 20 tys. straciło dach nad głową. |
| 1986 r. | wylew Missisipi w Stanach Zjednoczonych objął powierzchnię 9,5 mln km². |
| 1991 r. | lipcowa powódź w Chinach określana jako „powódź XX w.”, 1400 ofiar śmiertelnych |
| 1992 r. | w listopadzie na Filipinach 2-3 tys. ofiar wskutek tzw. flash flood (nagła powódź po intensywnych opadach) |
| 1993 r. | lipcowa powódź Missisipi i Missouri związana z działaniem El-Nino, w 9 stanach USA rzeki zalały 44 tys. km², zniszczyły 50 tys. domów, powodując śmierć 50 osób i straty materialne szacowane na 125 mld $, |
| 1993 r. | fala tsunami o wysokości 30 m zalała wyspę Okushiri-To na zach. od Hokkaido (Japonia) powodując śmierć 300 osób, |
| 1994 r. | wielkie wystąpienie z brzegów Renu, nad którym zachowało się jedynie 10% naturalnych terenów zalewowych w wyniku antropopresji i utwardzania powierzchni, podtopiona Kolonia (Niemcy), |
| 1998 r. | w wyniku powodzi w Chinach i Korei Południowej straciło życie ponad 3,5 tys. ludzi, ucierpiało ok. 240 mln osób, zniszczonych zostało 21,5 mln ha upraw, straty materialne wyniosły 30 mld $, |
| 1998 r. | powodzie w Bangladeszu w okresie od czerwca do września pochłonęły życie 4,5 tys. osób |
| 1998 r. | wezbrania rzek w Polsce i Czechach, zginęły 52 osoby |
| 2000 r. | listopadowa powódź w Hat Yai, największym mieście w południowej Tajlandii, śmierć poniosło 50 osób, ponad 10 tys. osób straciło dach nad głową. |
| 2000 r. | listopadowa powódź po gwałtownych deszczach w Indonezji ze skutkiem śmiertelnym dla 86 osób. |
Największa powódź w Polsce (powódź tysiąclecia)
Największą powodzią w Polsce nazywaną “powodzią tysiąclecia” była powódź w 1997 roku. Dotknęła ona głównie południową część kraju, a szczególnie ucierpiały województwa: dolnośląskie, opolskie, śląskie i małopolskie. Woda zalała wiele miast, w tym m.in. Wrocław, Opole, Racibórz, Częstochowę. Woda zalała tysiące domów, przedsiębiorstw i budynków użyteczności publicznej. Straty materialne były ogromne, a setki ludzi straciło swoje miejsca zamieszkania. Wiele osób zginęło, a tysiące zmuszone zostały do ewakuacji. Rząd i samorządy podjęły natychmiastowe działania, aby pomóc poszkodowanym, ale skala zniszczeń była tak duża, że proces odbudowy trwał latami. Powódź ta była jednym z największych kataklizmów w historii Polski i pokazała, jak ważne jest przygotowanie do takich sytuacji.
Więcej informacji na temat największej powodzi w Polsce znajdziesz w poniższym materiale:
Podsumowanie
- Powodzie są jednym z najpoważniejszych i najczęściej występujących kataklizmów na świecie.
- Są one powodowane przez intensywne opady deszczu, topnienie śniegu, rzeki przeciekające przez zwały błota, lub nadmierne zasilanie wodą z jeziora lub oceanu.
- Powodzie są szczególnie niebezpieczne dla mieszkańców nizinnych obszarów, gdzie ryzyko zalania jest największe.
- W Polsce, największa powódź miała miejsce w 1997 roku, zwana “Powodzią tysiąclecia”, która spowodowała ogromne straty materialne i ofiary śmiertelne.
- Na całym świecie, powodzie są coraz częstsze i bardziej intensywne z powodu zmian klimatycznych, co zwiększa ryzyko dla mieszkańców i infrastruktury.
- Aby zminimalizować skutki powodzi, ważne jest, aby mieć plan awaryjny, monitorować prognozy pogody i wcześniej ewakuować zagrożone obszary.
