Widmo Brockenu – na czym polega i jak powstaje to zjawisko?

Widmo Brockenu, nazwane na cześć najwyższego szczytu w niemieckich górach Harzu, to fascynujące zjawisko atmosferyczne, które wprawia w zdumienie zarówno naukowców, jak i miłośników przyrody. Jest to unikalna gra światła i cienia, która tworzy tajemniczy, gigantyczny cień obserwatora, otoczony tęczowym halo na chmurach lub mgłach poniżej. Wywołane jest to szeregiem precyzyjnych warunków, a efekt końcowy wydaje się niemal nadnaturalny.

Czym jest i jak powstaje Widmo Brockenu?

Widmo Brockenu to zjawisko optyczne, które polega na wytworzeniu olbrzymiego i często zniekształconego cienia obserwatora (lub obiektu) na chmurach lub mgłach, zwykle otoczonego tęczowym halo. Choć nazwa “widmo” może sugerować coś nadnaturalnego, to w rzeczywistości jest to wynik kilku bardzo naturalnych, ale precyzyjnie uwarunkowanych czynników.

Mechanizm powstawania Widma Brockenu opiera się na dwóch zjawiskach optycznych: cieniu i efekcie gloria. 

Cień powstaje, gdy słońce jest bezpośrednio za obserwatorem, a chmury lub mgła są przed nim. Cień ten jest rzucany na chmury lub mgłę, co tworzy efekt “ducha” obserwatora. Wysokość obserwatora nad chmurami lub mgłą sprawia, że cień jest powiększony i zniekształcony perspektywicznie, co dodaje do efektu “widma”.

Gloria, czyli tęczowe halo, które otacza cień, powstaje zaś poprzez dyfrakcję, odbicie i rozproszenie światła słonecznego przez drobne krople wody zawarte w chmurach lub mgłach. Ten efekt jest podobny do tego, który obserwujemy podczas pojawienia się tęczy, ale w tym przypadku jest koncentrowany wokół punktu przeciwprostego do słońca (czyli punktu bezpośrednio naprzeciw słońca w stosunku do obserwatora).

Istotnym czynnikiem jest, że słońce musi być nisko na horyzoncie, zazwyczaj tuż po wschodzie lub tuż przed zachodem. Ponadto, dla powstania widma Brockenu niezbędne są odpowiednie warunki atmosferyczne – musi być wystarczająco dużo mgły lub chmur poniżej obserwatora, które mogą odbijać i rozpraszać światło słoneczne. 

Definicja według Wikipedia.pl:

Widmo Brockenu, zjawisko Brockenu, mamidło górskie – zjawisko optyczne spotykane między innymi w górach, polegające na zaobserwowaniu własnego cienia na chmurze znajdującej się poniżej obserwatora. Zdarza się, że cień obserwatora otoczony jest tęczową obwódką zwaną glorią.

Należy pamiętać, że Widmo Brockenu jest zjawiskiem bardzo osobistym. Każdy obserwator widzi własne “widmo”, a cień i gloria wyglądają nieco inaczej, w zależności od precyzyjnej lokalizacji obserwatora w stosunku do słońca i chmur.

Kiedy najczęściej pojawia się to zjawisko? Widmo brockenu widoczne z samolotu czy w górach

Widmo Brockenu może wystąpić kiedykolwiek, gdy są spełnione odpowiednie warunki, ale najczęściej jest obserwowane na krótko po wschodzie słońca lub przed jego zachodem, kiedy słońce jest nisko na horyzoncie. Oznacza to, że warunki do obserwacji tego zjawiska są często najkorzystniejsze w jesiennych i wiosennych miesiącach, kiedy słońce wschodzi i zachodzi pod ostrym kątem.

Chociaż Widmo Brockenu jest najczęściej obserwowane na szczytach gór, nie jest to jedyny możliwy punkt obserwacji. Zjawisko to może być także widoczne z samolotu, balonu czy nawet z wysokich budynków, jeżeli warunki atmosferyczne na to pozwalają. Kluczowym elementem jest to, aby obserwator był znacznie wyżej od chmur lub mgły, na które rzucany jest cień.

Jest to zjawisko najczęściej spotykane w górach (np. Tatrach), gdzie często występują odpowiednie warunki – niska chmura lub mgła oraz słońce świecące z tyłu obserwatora. Wiele osób obserwowało Widmo Brockenu podczas wspinaczki na góry w odpowiednich warunkach pogodowych. 

Należy jednak pamiętać, że obserwacja Widma Brockenu zawsze zależy od precyzyjnego zbiegu okoliczności, włączając w to pozycję słońca, warunki atmosferyczne oraz lokalizację i orientację obserwatora. To wszystko czyni Widmo Brockenu zjawiskiem niezwykle unikalnym i magicznym dla tych, którzy mają szczęście go doświadczyć.

Legendy związane z widmem Brockenu

Widmo Brockenu, z jego tajemniczym i zaskakującym wyglądem, wywołało wiele mitów i legend, zwłaszcza wśród osób, które nie były świadome naukowych przyczyn tego zjawiska. 

Sama nazwa “Widmo Brockenu” pochodzi od najwyższego szczytu w górach Harzu w Niemczech, Brocken. Ta góra, otoczona lasami i mgłą, od dawna jest miejscem licznych legend i mitów. Była uważana za miejsce spotkań czarownic i miejscem, gdzie duchy i demony mieli swobodę działania.

Może cię także zainteresować: Biała Tęcza – czym jest to zjawisko?

Widmo Brockenu a przesądy dotyczące śmierci

Związki między Widmem Brockenu a śmiercią często pojawiają się w legendach i przesądach, co wynika z tajemniczego i nieco niesamowitego charakteru tego zjawiska. Mając na uwadze, że Widmo Brockenu bywało rzadko obserwowane i trudne do wyjaśnienia bez współczesnej wiedzy optycznej, nie dziwi, że wielu ludzi postrzegało je jako oznakę nadnaturalnej lub boskiej interwencji.

Jednym z najczęstszych przesądów związanych ze śmiercią i Widmem Brockenu jest przekonanie, że pojawienie się “widma” na górze jest złym omenem, który przepowiada śmierć lub nieszczęście. Cień obserwatora, powiększony i zniekształcony, mógł wyglądać jak figura ducha lub śmierci, zwłaszcza kiedy był otoczony tęczowym halo, które dodawało jeszcze więcej tajemniczości zjawisku.

W niektórych kulturach górskich, widok Widma Brockenu mógł być interpretowany jako spotkanie z własnym duchem. Według niektórych wierzeń, takie spotkanie było oznaką śmierci lub bliskiego końca. 

Przykład tego zjawiska uchwycony na filmie