Plankton – co to jest? Gdzie występuje i jakie ma znaczenie?

Plankton – choć może wydawać się niepozorny w świecie gigantów oceanicznych, odgrywa kluczową rolę w ekosystemach wodnych naszej planety. Składający się z mikroskopijnych organizmów unoszących się w wodzie, plankton jest niewidocznym gołym okiem bohaterem oceanów, rzek i jezior. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa “planktos”, oznaczającego “tułacz” czy “błądzący”, co doskonale oddaje jego naturę – unoszący się w prądach wodnych, niezdolny do samodzielnego pływania przeciwko nim. Ale dlaczego te miniaturowe istoty są tak ważne? Jaki mają wpływ na nasze środowisko? W tym artykule zagłębimy się w fascynujący świat planktonu, odkrywając jego tajemnice, znaczenie i miejsce w ekosystemach wodnych.

Główne rodzaje planktonu

W nieskończonych głębinach oceanów i w krystalicznie czystych wodach jezior kryje się niewidoczne gołym okiem królestwo planktonu. Chociaż mogą wydawać się jednolite dla przeciętnego obserwatora, w rzeczywistości plankton dzieli się na różnorodne typy, które pełnią różne funkcje w ekosystemach wodnych.

Definicja planktonu według Wikipedii:

Plankton – zespół organizmów unoszących się w wodzie.

Fitoplankton

Fitoplankton to mikroskopijne organizmy roślinne unoszące się w wodzie. Są one zdolne do fotosyntezy, procesu, w którym przekształcają energię słoneczną w organiczną materię. Do najbardziej znanych rodzajów fitoplanktonu należą glony sinice i okrzemki. Pełnią one kluczową rolę w produkcji tlenu i stanowią podstawę łańcucha pokarmowego w wodzie.

Zooplankton

Zooplankton to zbiorcze określenie na mikroskopijne organizmy zwierzęce unoszące się w wodzie. W przeciwieństwie do fitoplanktonu, zooplankton nie jest zdolny do fotosyntezy i zazwyczaj odżywia się innym planktonem lub organicznymi cząstkami unoszącymi się w wodzie.Do najbardziej rozpoznawalnych przedstawicieli zooplanktonu należą rozwielitki. Te niewielkie skorupiaki odżywiają się głównie fitoplanktonem, ale mogą także polować na inne, mniejsze organizmy zooplanktonu.

Bakterioplankton

Bakterioplankton składa się z mikroskopijnych bakterii unoszących się w wodzie. Odgrywają one kluczową rolę w cyklach biogeochemicznych, przekształcając różne związki chemiczne i uczestnicząc w rozkładzie materii organicznej.

Odkrywanie głębin tajemnic planktonu ujawnia jego niesamowitą różnorodność i znaczenie. Te miniaturowe organizmy, choć często niezauważalne, są nieodłącznym elementem życia w wodzie, wpływając na równowagę ekosystemów i zdrowie naszej planety.

Gdzie występuje plankton?

Plankton, choć niewielki, jest wszechobecny w wodach naszej planety. Jego rozmieszczenie i gęstość zależą od wielu czynników, takich jak temperatura, dostępność światła czy poziom składników odżywczych. Mimo że najczęściej kojarzony jest z oceanami, plankton można znaleźć niemal wszędzie, gdzie jest woda.

Wody słodkowodne – jeziora, rzeki i stawy

Plankton jest ważnym składnikiem ekosystemów wód śródlądowych. W jeziorach i stawach fitoplankton, korzystając z dostępności światła słonecznego, przeprowadza fotosyntezę, podczas gdy zooplankton odżywia się tym fitoplanktonem. W szybko płynących rzekach plankton może być mniej liczny, ale wciąż odgrywa ważną rolę w lokalnym łańcuchu pokarmowym.

Wody słone – morza i oceany

To tutaj plankton znajduje swój prawdziwy dom. W szerokich i głębokich wodach oceanicznych plankton jest nie tylko podstawą łańcucha pokarmowego, ale także kluczowym uczestnikiem procesów biogeochemicznych. Jego rozmieszczenie może się różnić – na przykład, w strefach upwellingu, gdzie zimne, bogate w składniki odżywcze wody podnoszą się ku powierzchni, plankton może być wyjątkowo liczny.

Różnorodność w zależności od środowiska

Warunki takie jak temperatura, zasolenie, dostępność składników odżywczych i światła wpływają na rodzaje i ilość planktonu w danym miejscu. Na przykład, w chłodniejszych wodach polarnych możemy znaleźć specyficzne gatunki planktonu przystosowane do życia w ekstremalnych warunkach.

Plankton, choć niewidoczny dla większości z nas, jest wszechobecny i niezastąpiony w ekosystemach wodnych. Bez względu na to, czy jesteśmy nad brzegiem jeziora, czy na otwartym oceanem, te mikroskopijne istoty są kluczowym elementem życia pod powierzchnią wody.

Znaczenie planktonu

Nie mierząc się wielkością, plankton jest jednym z najważniejszych składników ekosystemów wodnych. Jego rola w funkcjonowaniu i zdrowiu naszej planety jest znacznie większa, niż można by przypuszczać, patrząc na jego mikroskopijne rozmiary.

Podstawa łańcucha pokarmowego

Jak plankton wpływa na populację ryb i innych organizmów wodnych: Plankton stanowi podstawowy pokarm dla wielu organizmów morskich, zarówno tych małych, jak i dużych. Od małych skorupiaków, przez ryby, aż po wieloryby – wiele gatunków polega na planktonie jako głównym źródle pożywienia. Zmiany w populacji planktonu mogą prowadzić do znaczących zmian w populacjach tych, które odżywiają się planktonem.

Produkcja tlenu przez fitoplankton

Znaczenie dla atmosfery i zdrowia planety: Fitoplankton prowadzi fotosyntezę, przekształcając energię słoneczną w organiczną materię i wytwarzając tlen. Szacuje się, że fitoplankton jest odpowiedzialny za produkcję około 50% tlenu w naszej atmosferze – to więcej niż wszystkie lasy deszczowe razem wzięte!

Cykle biogeochemiczne i rola bakterioplanktonu

Bakterioplankton jest kluczowy dla przemian biogeochemicznych, takich jak krążenie azotu czy siarki. Uczestniczą w rozkładzie materii organicznej, przekształcając ją w inne związki chemiczne dostępne dla innych organizmów.

Wpływ na zdrowie ekosystemów wodnych

Plankton wpływa na przejrzystość wody, jej jakość oraz zdrowie całego ekosystemu. Na przykład, nadmierne rozmnażanie się pewnych typów fitoplanktonu może prowadzić do zakwitów wodnych, które mogą być szkodliwe dla innych organizmów.

Plankton jest nie tylko podstawą łańcucha pokarmowego w ekosystemach wodnych, ale także kluczowym uczestnikiem w procesach, które wpływają na zdrowie i równowagę naszej planety. Bez planktonu wiele ekosystemów morskich i słodkowodnych nie byłoby w stanie funkcjonować, a wpływ jego działania rozciąga się daleko poza granice wód, w których żyje.

Zmiany w ekosystemie planktonu

Każdy ekosystem, w tym również ekosystem planktonu, jest pod wpływem dynamicznych procesów i zmienia się w odpowiedzi na różnorodne czynniki. W przypadku planktonu zmiany te mogą mieć szersze skutki dla całego świata wodnego i nie tylko.

• Zmiany klimatyczne:

Wpływ na rozmieszczenie i gęstość: Zmieniające się temperatury, wzrost poziomu morza oraz zakwaszenie oceanów wpływają na życie planktonu. W niektórych obszarach, szczególnie w rejonach polarnych, obserwuje się przesunięcie lub zmniejszenie populacji pewnych typów planktonu z powodu ocieplenia wód. 

• Zakwity planktonowe
  Przyczyny i skutki: Nadmierne nawożenie wód, często spowodowane zanieczyszczeniem pochodzącym z działalności ludzkiej, może prowadzić do zakwitów planktonu, zwłaszcza fitoplanktonu. Takie zakwity nie tylko zmniejszają ilość dostępnego tlenu w wodzie, ale mogą również produkować toksyny szkodliwe dla innych organizmów.
• Zanieczyszczenie mikroplastikiem:
  Mikroplastik w wodach stanowi poważne zagrożenie dla planktonu, zwłaszcza zooplanktonu, który może nieumyślnie pochłaniać te mikroskopijne cząstki. Konsekwencje tego zjawiska dla zdrowia planktonu i organizmów, które się nim żywią, nadal są badane.
• Ewolucyjne adaptacje:
  W odpowiedzi na zmieniające się warunki środowiska, różne gatunki planktonu mogą ewoluować i dostosowywać się w różny sposób. Na przykład, pewne gatunki mogą stać się bardziej odporne na zakwaszenie wód czy wyższe temperatury.
• Interakcje z innymi organizmami:
  Zmieniające się populacje innych organizmów, takich jak ryby czy skorupiaki, mogą wpływać na ekosystem planktonu, zarówno pod względem presji drapieżniczej, jak i konkurencji o zasoby.

Zmiany w ekosystemie planktonu są ważnym wskaźnikiem stanu zdrowia naszych wód. Ponieważ plankton odgrywa kluczową rolę w ekosystemach wodnych, monitorowanie jego stanu i reagowanie na potencjalne zagrożenia jest kluczowe dla zachowania równowagi i zdrowia naszej planety.